Samen Jong: Waarom loopt de ene kerk leeg, en stroomt de andere kerk vol met jonge mensen?

Wil jij weten hoe je in zes stappen snel je kerk weer vol jonge mensen krijgt? Lees dan vooral niet verder. Want daar gaat het boek en de gratis online training Samen Jong niet over. Denken in snelle, oppervlakkige oplossingen werkt averechts, omdat het zowel jonge mensen als de kerk tekort doet. En vooral: we doen God te kort. Met onze ideeën over een maakbare kerk. 

Wat vinden jonge mensen het meest waardevol in het geloof en de kerk? We kijken verder dan hippe voorgangers, grootse worship, franchise kerkmerk, showelementen of XL formaat. Natuurlijk heeft dit aantrekkingskracht op jonge mensen en kerken doen er goed aan blijvend te vernieuwen. Maar uiteindelijk zijn dat niet kenmerken die voor jonge mensen doorslaggevend zijn om actief onderdeel te zijn van een kerk. Want als er geen kracht en liefde in de persoon van Jezus Christus centraal staat, is het een lege huls. Een schitterende, leegstaande villa als Godshuis. 

Jaarlijkse cijfers van grote aantallen jonge mensen die de kerk verlaten, zijn confronterend en pijnlijk. Maar toch is dit niet het verhaal van alle kerken. Ook in deze tijd zijn er kerken die groeien en waar jongeren zich graag aan verbinden. Uit onderzoek blijkt dat dit voornamelijk kerken zijn waar Jezus centraal staat. Waar er gezamenlijk vanuit Zijn liefde wordt geleefd, waardoor er gedeelde waarden ontstaan. Zes van deze kernwaarden creëren een cultuur die jonge mensen aantrekt. Omdat zij door deze waarden heen iets van Jezus' aanwezigheid zien of ervaren. Dit waren verschillende geloofsgemeenschappen: groot, klein, protestant, evangelisch, katholiek in een stad of dorp. Ondanks grote verschillen voelden jongeren zich in deze kerken thuis. De overeenkomsten tussen deze kerken zijn samengevat in 6 kernwaarden. 

Door deze kernwaarden kunnen wij leren van jongeren, en van deze geloofsgemeenschappen waar zij zich thuis weten. Wat trekt jongeren aan? Wat ervaren zij als waardevol in het geloof en de kerk? Welke kenmerken zijn voor jongeren doorslaggevend om actief onderdeel te zijn van een kerk? Luister samen met ons naar de stem van jonge mensen. Ontdek welke kernwaarden onmisbaar zijn voor een kerk met alle generaties. 

Kernwaarde 1: Prioriteit geven aan jonge generaties

“Jezus vraagt van ons dat we het geloof van een kind net zo serieus nemen als ons eigen geloof”, aldus Ingrid Plantinga van Kerkpunt. “Die gelijkwaardige plek hebben kinderen, tieners en jongeren vaak nog niet in de kerk. We hebben een inhaalslag te maken en dat kunnen we alleen door jonge generaties prioriteit te geven. Stap eens af van het idee dat elke leeftijd een aparte doelgroep is en zoek de verbinding tussen generaties. Daar ontstaan prachtige momenten.”

Als specialist geloofsopvoeding legt zij ook de nadruk op de thuissituatie. “Vergeet vooral niet de verbinding thuis. Daar begint het allemaal. Ouders zijn enorm belangrijk voor de geloofsontwikkeling van kinderen. Het dagelijks leven is de plek waar God mensen wil ontmoeten en inspireren. Dus bemoedig en inspireer de ouders in je gemeente.” In het werkboek bij de gratis Training Samen Jong geeft Ingrid vragen die je op weg helpen bij het gesprek over geloofsopvoeding. “Als volwassenen moeten we onze plek bovenaan de ladder van de concurrentie opgeven en afdalen naar beneden. Dat doet misschien even pijn, maar het levert ons uiteindelijk juist veel op. Want daar waar we allemaal nederig zijn, kunnen we ontzettend veel leren van elkaar. Die rijkdom krijgen we van God als we jonge generaties prioriteit geven!”

Kernwaarde 2. Jezus’ boodschap serieus nemen

De 2^e kernwaarde die een cultuur creëert die jonge mensen aantrekt, is Jezus’ boodschap serieus nemen. Dit wordt de centrale kernwaarde genoemd omdat alle kernwaarden zich bewegen rondom het centrum, Jezus Christus.

Ronald van den Oever, van de Unie-ABC gemeenten; “Het serieus nemen van de boodschap van Jezus heeft allereerst te maken met het goede nieuws van Jezus. Dat is geen smal evangelie, maar een evangelie van het grote verhaal van God, te beginnen vanaf de schepping via Israël en de menswording in Jezus Christus en zijn dood en opstanding. Vervolgens gaat het verhaal verder met de kerk tot en met het herstel en de vernieuwing van heel de schepping. Het is allesomvattend en belangrijk dat we dit ook op die manier aandacht geven. De boodschap van Jezus is niet alleen maar om naar te luisteren en te bestuderen, maar het zet je ook voor een keuze, je kunt iets doén. Niet alleen over ‘later in de hemel’ maar ook over ‘hier in het Koninkrijk dat reeds is’.”

Jongeren houden ervan om uitgedaagd te worden in het ontdekken van hun geloof, maar dan moeten ze wel volledig mee kunnen doen. Ronald: “Jongeren hebben het nodig om in dat verhaal te mogen leven. Zij hebben leiders en voorbeeldfiguren nodig die dit leven met hen delen, voorleven en laten zien wat het concreet betekent om Jezus na te volgen hier en nu.” De uitdaging voor de kerk is om dit vorm te geven in het kinder- en jeugdwerk.  Want welke invloed heeft dit bijvoorbeeld op de prediking en hoe wij ons leven delen in de kerk? Ronald: “Luister naar jonge mensen, omarm hun geloofstwijfel. Deel regelmatig getuigenissen, van mensen uit alle generaties. Jong en oud, van kind tot bejaarde. Rituelen kunnen helpen om hier vorm aan te geven.”

Kernwaarde 3. Hart voor jongeren hebben

Ieder mens heeft het nodig om gekend, geliefd en geaccepteerd te worden. Tieners en jongeren zelfs nog méér. Jan Verduijn van Youth for Christ: “In de puberteit zoeken jongeren naar bevestiging dat zij  geliefd zijn, en ergens onvoorwaardelijk bij horen. Door de hersen- en identiteitsontwikkeling in de puberteit zijn jongeren extra gevoelig voor afwijzing of om genegeerd te worden. Buitengesloten worden is in het leven van jonge mensen een van de ergste dingen die kunnen gebeuren.” Kijk eens vanuit dat perspectief naar je kerk. Is er daar dan écht aandacht voor tieners en jongeren, of hangen ze er een beetje bij? Jan: “Veel kerken worstelen met de doelgroep jongeren. Omdat jongeren hen ook een spiegel voorhouden. Jongeren vragen zich, bewust of onbewust, af: ‘Word ik hier echt gezien? Mag ik hier zijn wie ik ben, of moet ik mij anders voordoen om erbij te horen?’”

Voor hun identiteitsontwikkeling zijn jongeren op zoek naar echtheid. Geen mooie praatjes, oppervlakkige antwoorden of schone schijn. Maar echte verhalen van mensen, eerlijk in gebrokenheid en hoopvol over herstel. Om te ontdekken wat het leven is, en wie zij zelf daarin zijn. Hierbij staan er 4 identiteitsvragen centraal die jongeren zichzelf stellen: Wie ben ik? Waar hoor ik bij? Doe ik er toe? Waar geloof ik in? Bewust, maar vaak ook onbewust, zijn dit de drijfveren voor het gedrag dat jongeren laten zien. Jan: “Juist doordat jongeren zo volop in ontwikkeling zijn op allerlei gebieden, worden deze vragen ook meer intens beleefd. Jongeren hebben jou nodig om te ontdekken wat het betekent om christen te zijn in het dagelijks leven. Om te ontdekken hoe God en het evangelie van Jezus hen helpt om een goed en geslaagd leven te leven. Daar hebben zij mensen uit de kerk voor nodig. Die verhalen delen over Gods vaderhart, die misschien wel via jouw hart, het hart van de jongere raken.”

Kernwaarde 4. Verantwoordelijkheid geven

Misschien herken jij het ook als er gezegd wordt dat er in de kerk vaak 80% van het werk wordt gedaan door 20% van de gemeenteleden. Jonge generaties worden vaak over het hoofd gezien als er gezocht wordt naar nieuwe leiders of mensen die verantwoordelijkheid willen dragen in de kerk. Dat vindt Marina Bouwman van Navigators Lef een gemiste kans: “Jonge mensen zijn niet alleen de leiders van morgen, maar ook de leiders van vandaag! Misschien herken je dat jonge mensen zoeken naar hoe ze betrokken kunnen zijn in jouw geloofsgemeenschap. Of het valt je op dat er een handjevol mensen veel verantwoordelijkheid draagt. Verantwoordelijkheid doorgeven aan jonge mensen biedt kansen! Het delen van verantwoordelijkheid met jonge mensen geeft vaak groei in hun betrokkenheid. Daarbij wordt door jonge mensen te laten groeien in leiderschap de verantwoordelijkheid verdeeld onder meer mensen: win-win! En het biedt nog een belangrijke kans: door jonge mensen te betrekken in het leiden van je gemeenschap, kan je hun perspectief meenemen in hoe jullie samen kerk willen zijn. Hoe maak je als leider ruimte voor jonge mensen om te groeien in leiderschap? En hoe doe je dat nou eigenlijk, je verantwoordelijkheid doorgeven?” Vanuit Navigators Lef wordt het leiderschapsvierkant gebruikt als model bij het doorgeven van verantwoordelijkheden. Hoe je dit gebruikt en in jouw situatie toepast leer je in de gratis online training van Samen Jong.

Kernwaarde 5. Een warme gemeenschap vormen

Met een warme gemeenschap bedoelen we natuurlijk niet de CV op 24 graden in de zomer. Het gaat hierbij om de kwaliteit van de relaties, de manier waarom er met elkaar wordt omgegaan en naar elkaar wordt omgekeken. Anko: “We willen dat de jeugd zich onvoorwaardelijk geliefd weet door God en dat de gemeente aanvoelt als een warme gemeenschap waar vriendschappen kunnen worden opgebouwd. Maar zomaar maken we ons zorgen om de jeugd omdat ze afhaken. Ik herken dat en het doet pijn. En het motiveert mij om me in te zetten. Wij mogen kerken vormen waarin persoonlijke relaties en betrokkenheid centraal staan.”

Als ik Anko vraag om deze kernwaarde kort samen te vatten, zegt hij: “Dat kan ik in twee simpele woorden: ER ZIJN. Laten we ons daarbij inspireren door Jezus zelf. Jezus kiest een aantal jongeren uit en laat ze drie jaar lang met hem meelopen. En vlak voordat hij sterft biedt hij hun zijn vriendschap aan. Ik droom ervan dat we zo kerk zijn. Dat jongeren de tijd krijgen om mee te lopen en er vriendschappen ontstaan. In de gemeente hebben jongeren diepgaande, duurzame relaties nodig. Het vraagt van ‘ouderen’ dat we jongeren toelaat in ons leven.”

Daar ligt een uitdaging voor iedereen in de kerk. Anko wil ons daarin uitdagen: “Denk eens na welke jongeren met jou kunnen meelopen? Wat kun jij leren van Jezus, die optrekt met jongeren en uiteindelijk zijn vriendschap aanbiedt? Jongeren verlangen naar een gemeenschap waar ze zich thuis voelen en zich gezien weten. Misschien wel door jou!”

Kernwaarde 6. Beste buren zijn

“Zou het niet mooi zijn als de kerk niet opgesloten zit in haar gebouw maar ook juist een plek inneemt in haar omgeving als een relevante, missionaire en presente kerk?” Corine Zonnenberg,  teamleider kerk en missie bij Youth for Christ, spreekt vanuit een diep verlangen. Sinds mei 2022 is zij gestart als pionier-voorganger bij Noorderlicht-Charlois. Corine: “Er zijn voor de ander is iets wat we Jezus ook steeds zagen doen. Ook jongeren voelen zich thuis in een gemeenschap waarin het evangelie relevant wordt voor het dagelijks leven. De vraag is: Hoe verhoudt de kerk zich tot de samenleving? Is de kerk alleen de plek waar God werkt en hoe hij aanwezig is in de wereld? Onbedoeld bepalen we dan zelf waar God wel en niet is. God staat daar echter boven en is ook buiten de kerk aanwezig en in het leven werkzaam.”

Door te beseffen dat God aanwezig is krijgen we een open houding naar de wereld naar ons heen, vol verwachting en uitdaging om Gods aanwezigheid zichtbaar te maken. Corine: “Jonge mensen staan nog dichter bij de cultuur van de samenleving. Voor hen is het belangrijk om te ontdekken wat het betekent om daarin christen te zijn. Hoe wordt er met actuele vraagstukken zoals diversiteit en klimaat omgegaan? Is de kerk stug overal tégen, of laten zij juist zien welke waarden zij vóór zijn. De uitdaging voor de kerk is om enerzijds open te staan voor wat er leeft in de samenleving en anderzijds niet kritiekloos met de wereldse cultuur mee te gaan. Dat is een uitdaging. De houding waarmee dit gebeurt is belangrijk voor jonge mensen. Gebeurt dit met openheid en acceptatie? Dan kun je vervolgens kijken hoe je van betekenis kunt zijn in de samenleving. De kerk is alleen geloofwaardig als ze doet wat ze verkondigt. Begin dus met de vraag: Voor wie willen we een naaste, een goede buur zijn?”

Deze blog is geschreven door Jan Verduijn van Youth for Christ, bij de gratis online training van het boek Samen Jong. Deze training wordt aangeboden op de Trainingswall van Youth for Christ, in samenwerking met Kerkpunt, Unie-ABC baptisten- en camagemeenten, Navigators Lef en MissieNederland. Klik op de onderstaande afbeelding om naar de gratis online training Samen Jong te gaan.