Waarom je sexting niet moet onderschatten, en hoe je dit wél bespreekbaar maakt

Anno 2022 speelt het leven van tieners zich voor een groot deel af in de online wereld. Hun offline en online leven zijn volledig met elkaar verweven. Alles wat tieners in het echte leven doen, doen ze ook online. Van huiswerk maken, chillen met hun vrienden tot het experimenteren met relaties en seksualiteit. En daar komt het fenomeen sexting om de hoek kijken.

Sexting, wat is dat ook alweer?

Wanneer je seksueel getinte foto’s van jezelf maakt en die verstuurt naar iemand anders, spreken we van sexting. Dat kan gaan van vrij braaf en nog een beetje bedekt tot minder verhullend of zelfs helemaal bloot. De cijfers van hoeveel jongeren hiermee bezig zijn, lopen behoorlijk uiteen. Maar allerlei onderzoeken bij elkaar laten zien dat het gaat om ongeveer 6% van de Nederlandse jongeren. Pak en beet één of twee leerlingen per middelbare schoolklas. Ongeveer één jongere in je tienergroep.

Een ver-van-je-bed-show die dichterbij staat dan je denkt

Hoewel dit fenomeen voor jou als lezer misschien een ver-van-je-bed-show is, is experimenteren met relaties en seksualiteit van alle tijden. Denk eens terug aan je eigen tienertijd, toen de hormonen door je lijf gierden. Kun je het nog herinneren: de eerste keer dat je smoorverliefd was? Het stiekeme geflirt in het café? De eerste kus in het fietsenhok? De spanning en sensatie die dit met zich meebracht, zorgden voor gevoelens die je nog nooit eerder had ontdekt, maar wel heel fijn waren.

Tieners van nu zijn niet anders dan tieners van vroeger. Ook zij gaan door dezelfde turbulente pubertijd. De wereld waarin ze opgroeien is wel veranderd en een stuk groter en complexer geworden. Niet in kroeg, keet of fietsenhok, maar met hun smartphone in de hand gaan ze op seksuele ontdekkingstocht. Tieners flirten, sturen elkaar seksueel getinte berichtjes of sexy beeldmateriaal, surfen naar pornosites... Dit is niet abnormaal of verontrustend: tieners zitten op het hoogtepunt van hun seksuele ontwikkeling. Dat gaat gepaard gaat met de nodige nieuwsgierigheid en experimenten.

Een puberbrein ‘under construction’

Niet alleen hun lijf is volop in ontwikkeling. Ook hebben jongeren te maken met een puberbrein dat ‘under construction’ is. Daarin zijn zones die instaan voor impulsief gedrag sterker ontwikkeld dan het deel van de hersenen dat instaat voor bedachtzame beslissingen.

Waar volwassenen eerst voelen, denken en daarna pas doen, gaat dit bij tieners anders. Zij voelen, doen en denken daarna pas. Dit zorgt ervoor dat tieners in ‘the heat of the moment’ – dat ene moment waarop je beslist wel of geen sexy foto te maken – een rem missen en risico’s niet goed kunnen inschatten. En daarnaast… is sexting ook spannend en komen er allerlei gevoelens bij kijken. Een gekke cocktail dus, die ervoor zorgt dat de hormonen het soms even overnemen van de hersenen.

Een fenomeen met flinke gevaren

Sexting brengt tieners niet per definitie in de problemen. In veel gevallen gaat het gewoon goed. Maar als het misgaat, gaat het goed mis. Er gaat bijvoorbeeld een relatie uit en vanuit boosheid wordt een naaktfoto die ooit in vertrouwen is verstuurd, online gezet of doorgestuurd naar vrienden. Die sturen hem ook weer door… tot de hele school, stad of dorp de foto heeft gezien. Op deze manier worden tieners letterlijk en figuurlijk in hun blootje gezet. Shame sexting noemen we dit; wanneer je naaktfoto’s zonder toestemming worden doorgestuurd.

Wanneer dit gebeurt zijn tieners bikkelhard voor elkaar. ‘Had je die foto maar niet moeten sturen’. ‘Hoe dom kun je zijn?’ ‘Eigen schuld, dikke bult’. We noemen dit ‘victim blaming’; wanneer je als slachtoffer de schuld krijgt van iets ergs dat je hebt meegemaakt. Dit kan heftige gevolgen hebben, zoals pesten en buitensluiten met misschien wel schooluitval tot gevolg. Schaamte, angst en onzekerheid kunnen zorgen voor depressieve gevoelens en een laag zelfbeeld. Sommige jongeren zien geen uitweg meer en plegen zelfmoord.

Wat kun je doen? Tips voor ouders en jongerenwerkers

Ook al wil en kun je je echt niet voorstellen dat tieners hiermee bezig zijn, probeer begrip te hebben voor het feit dat de jongeren van tegenwoordig in een andere wereld leven en dat sexting daar onderdeel van uitmaakt. Het is begrijpelijk dat je tieners wilt beschermen, en hen van daaruit het liefst zou verbieden hier ooit aan te beginnen. Toch is verbieden geen goed idee. Als je iets streng verbiedt, is de kans groot dat tieners uit angst voor afwijzing of veroordeling niet naar je toekomen als het online toch een keer misgaat.

Wat kun je wel doen?

• Vertel dat ze altijd, maar dan ook écht altijd, bij jou terechtkunnen. Herhaal dit regelmatig. Want het is belangrijk dat tieners jou zien als iemand bij wie ze terechtkunnen wanneer ze in moeilijkheden komen door keuzes die ze online hebben gemaakt.
• Praat over seks en sexting. Vroeg of laat komen tieners hiermee in aanraking. Praten is de beste preventie. Onderzoek laat zien dat geïnformeerde tieners op latere leeftijd aan seks beginnen en minder vatbaar zijn voor sociale druk en (online) risicogedrag dan leeftijdsgenoten bij wie er thuis een taboe op rust.
• Bespreek ‘wat als’ situaties. Online kunnen zich op het gebied van online seksualiteit talloze scenario’s voordoen. In een paar seconden moeten tieners beslissingen nemen die levenslange gevolgen kunnen hebben. Bespreek deze situaties en oefen met reacties die ze kunnen versturen.
• Maak tieners bewust van hun eigen verantwoordelijkheid. Sexting stopt bij hen. Maak ze daarom duidelijk: krijg je een naaktfoto doorgestuurd die niet voor jou is bestemd? Verwijder dat beeld meteen. Want als jij de foto doorstuurt, maak je de situatie alleen nog maar erger. En het is ook nog eens strafbaar.
• Benoem de do’s en dont’s. Je wilt niet dat je tieners aan sexting doen, maar het is wel onze taak als volwassenen om uit te leggen hoe ze risico’s kunnen beperken mocht dit toch gebeuren. Geef ze de volgende tips mee:
  • Stuur nooit zomaar een sexy foto, doe dit alleen met wederzijdse toestemming.
  • Zet jezelf of je omgeving nooit herkenbaar op de foto.
  • Laat je nooit overhalen of dwingen.
  • Maak vooraf duidelijke afspraken.
  • Doe het alleen met iemand die je in het échte leven hebt gezien en waar je een gelijkwaardige relatie mee hebt.
• Wordt er een sexy foto van je tiener gedeeld? Word vooral niet boos, want tieners krijgen al met genoeg afwijzing te maken. Je tiener is slachtoffer en de persoon die de foto heeft doorgestuurd, is fout. Wees genadig. Juist op zo’n moment hebben tieners je steun keihard nodig.

Dit artikel is geschreven door Leenard Kanselaar. Leenard heeft tien jaar ervaring als jongerenwerker bij Youth for Christ. Daarnaast is hij Jeugd & Media coach en versterkt hij opvoeders, scholen en professionals bij hoe zij tieners wijs laten omgaan met internet, sociale media en gamen.

(ps: bekijk hier de online training over sexting en de digitale wereld van jouw jongere!)